Vrouw in beeld: Trijn van Leemput

In 2013 stonden Alexandrine Tinne, Anna Zernike, Maria van Oosterwijck, Belle van Zuylen, Maria van Bourgondié en Trijn van Leemput gezamenlijk op een velletje postzegels. PostNL bracht dit bijzondere postzegelvel uit ter gelegenheid van de tentoonstelling 1001 Vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis.

Zes sterke vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis, ieder met haar eigen verhaal. Maar wie waren zij?

Een Utrechtse verzetsheldin aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Volgens de overlevering zou ze op 2 mei 1577 na het beleg van Vredenburg een grote groep vrouwen hebben verzameld en zijn opgetrokken naar het kasteel Vredenburg, waar ze het signaal gaf om het kasteel te slopen.

Utrecht

Trijn van Leemput werd rond 1530 geboren, waarschijnlijk in de buurt van Vreeswijk (nu gemeente Nieuwegein).

In 1555 betrok ze samen met haar man, de brouwer en molenaar Jan Jacob van Leemput, het grachtenpand ‘Die Vergulde Craen’ aan de Oudegracht in Utrecht (tegenwoordig nummer 17). Het gezin was rond 1577 een van de voornaamste families van de stad. Naast ‘Die Vergulde Craen’ hadden ze ook het naastgelegen bolwerk ‘Morgenster’ in pacht met de erop aanwezige molen. Ook bezat het echtpaar een huis tegenover kasteel Vredenburg.

Kasteel Vredenburg

Het heldhaftige verhaal van Trijn speelt zich af tijdens de Tachtigjarige Oorlog: de oorlog tussen de Nederlandse opstandelingen en de Spanjaarden die duurde van 1568 tot 1648.

In de zestiende eeuw waren de Lage Landen - waaronder het huidige Nederland - onderdeel van het grote, machtige Spaanse rijk. Filips II was de koning van dit rijk. Filips' vader, Karel V, had in 1529 opdracht gegeven de stad Utrecht te versterken met een kasteel dat de naam Vredenburg kreeg (ook Vredeborch genoemd). In het kasteel werden Spaanse soldaten geplaatst die de Utrechters onder de duim moesten houden. In 1532 was de burcht vrijwel klaar.

Spanjaarden

Wie weigerde samen te werken met de Spaanse overheerser werd opgesloten in het kasteel, wat dus eigenlijk meer een 'dwangburcht' was. Logisch dat de Utrechters niet erg dol waren op het kasteel.

Nadat de gewesten in 1576 gezamenlijk besloten om de Spanjaarden te verjagen, werd de situatie in Utrecht steeds grimmiger. De Spanjaarden waren niet van plan hun kasteel te verlaten en richtten hun kanonnen vanaf de burcht op de stad. Na hevige gevechten verlieten de Spaanse soldaten dan toch Utrecht. Op 11 februari 1577 verlieten 150 soldaten met hun vrouwen, kinderen en bagage de stad via de Catharijnesingel.

Nadat de Spanjaarden uit het kasteel waren vertrokken, wilden de Utrechters dat het kasteel werd afgebroken. Toen het stadsbestuur daartoe geen actie ondernam, namen de inwoners van Utrecht het heft in eigen hand!

De sloop

Op 2 mei 1577 komt haar man, Jan Jacobszn., ’s avonds terug van een raadsvergadering in de Dom. Onderwerp van discussie was de verovering van kasteel Vredenburg op de Spanjaarden, de burgerbezetting en de sloop, maar de vergadering is niet naar wens verlopen. Als Katrijn dit hoort, zegt ze: ‘och, jullie mannen, jullie praten te veel, laat het maar eens aan mij over!’

Ze bond een blauw schort aan een ragebol als vlag, hitste een grote groep vrouwen op om de zaak zelf te regelen en gaf aanzet tot de bestorming van het kasteel. Gewapend met hamers, houwelen en alles wat ze maar te pakken kunnen krijgen, marcheren ze naar het Vredenburg en beginnen de sloop. Een woeste menigte volgde haar voorbeeld en begon het kasteel met hamers en bijlen te slopen. Het kasteel wordt in drie dagen grondig vernield. Van kasteel Vredenburg bleef niet meer over dan een paar brokstukken. Deze brokstukken zijn nog altijd te zien op het huidige plein.

Het duurde nog tot 1581 tot het kasteel grotendeels gesloopt was. Met het puin werd de slotgracht gedempt. De lege plek waar het kasteel had gestaan werd het huidige plein Vredenburg.

Overlijden

In 1607 overlijdt Trijn en wordt als verzetsheldin begraven in de Domkerk.

Op de Zandbrug in Utrecht staat een standbeeld van Trijn van Leemput. Het beeld staat in de buurt van haar huis op de Oudegracht 17 uitkijkend over de Oudegracht. Op de sokkel van het beeld staat: ‘Dit is ’t beeld van Leemputs vrouw, die moedig heeft gedaan, dat burger noch soldaat, in Utrecht heeft bestaan.’

Trijn leeft voort

Ieder jaar tijdens carnaval heet Utrecht 'Leemput'. Omdat Trijn de beschermvrouwe is, wordt het standbeeld versiert met een bloemenkrans.

Restanten kasteel

Restanten van de hofpoort zijn te zien op de hoogste verdieping van parkeergarage P5

Meer weten over Trijn?

Film

In een aflevering van 'Verleden van Utrecht' van RTV Utrecht kun je het verhaal over Trijn bekijken.

Boeken

in 1988 schreef Thea Beckman een historisch kinderboek over Trijn: 'De val van de Vredeborch'.

en

‘De ommuurde stad’. Geschiedenis van een stadsverdediging door René de Kam.